Verschenen in Geo-informatie-nederland, 2004 jaargang1 nummer 12.
MILK: kartografie en kunst

Nieuwe media-kunst' toont melktransport van Letse koe tot Nederlandse consument
Mensen vertellen graag over wat hen beweegt. Door middel van GPS toont het kunstproject MILK letterlijk de bewegingen van mensen. Alle betrokkennen bij de transportketen van in Letland geproduceerde en in Nederland geconsumeerde zuivel zijn een dag met een GPS-apparaat op pad geweest. Hun dagelijkse bewegingen worden op deze manier objectief geregistreerd en vervolgens op een projectiescherm verbeeld.

Locative art
Tijdens het RealTime Amsterdam project ondervond Esther Polak voor het eerst de fascinatie die mensen hebben met hun dagelijkse bewegingen. In het kader van een tentoonstelling in het Amsterdams gemeentearchief konden bezoekers zich met een GPS-apparaat en zakcomputer door de stad bewegen terwijl hun locatie direct werd getoond in een van de tentoonstellingsruimten. Bij het terugbrengen van de apparatuur vertelden de deelnemers vaak waarom ze juist bepaalde routes door de stad hadden gemaakt, veelal met een persoonlijk verhaal.
Het vertellen van een persoonlijk verhaal aan de hand van objectieve GPS-sporen wilde Esther verder uitwerken, samen met de Letse onderzoekster Ieva Auzina, het Riga Center for New Media Culture en de software ontwikkelaar Markus The. Dit resulteerde in het MILK project, een installatie die de GPS-sporen van de betrokkenen van het melktransport toont en zo gezamenlijk de route die de melk aflegt. De betrokkenen leveren ieder op hun traject een persoonlijk commentaar. Zo wordt een verhaal verteld, dat inzicht geeft in de manier van leven van de deelnemers en hun persoonlijke relatie tot het landschap.
Het MILKproject is een vorm van ‘locative art’ Het project onderzoekt de visuele en documentaire mogelijkheden van GPS en beweegt zich daarmee op het grensvlak van beeldende kunst, antropologisch onderzoek, filmische documentaire en kartografie.

Zuivelsporen
Voor de visualisatie van de GPS-sporen is in het MILK project rekening gehouden met de vele informatie-elementen die het traject inzichtelijk maken. In de eerste plaats stelde de schaalverschillen enkele eisen. De actieradius van een boer in Letland of een kaaskoopman is vele malen kleiner dan van de vrachwagenchauffeurs die de melkproducten naar Nederland transporteren. Deze verschillen worden in de visualisatie tot uitdrukking gebracht door de korreligheid van de achtergrond.
Bij het inzoomen op een bepaald traject diende het bovendien duidelijk te zijn waar de toeschouwer naar kijkt: Letland, Nederland of er tussenin? Veranderingen in de achtergrondkleur helpen hier bij de oriëntatie. Niet alleen de actieradius varieerde, ook de snelheid waarmee de deelnemers bewogen. Dit wordt door een zuivelspoor inzichtelijk gemaakt: langzame verplaatsingen worden als een lobbige verdikking op het beeld langzaam zichtbaar, snelle verplaatsingen worden als een dun spoor van melk sneller over de kaart van Europa getrokken. Door de GPS-sporen als een animatie over de kaart te laten tekenen, wordt niet alleen de indruk van de verplaatsingssnelheid versterkt, maar wordt ook het verloop van de tijd ten opzichte van de actieradius zichtbaar. Met visualisatiesoftware die door Markus The is ontwikkeld, kunnen GPS-gegevens worden ingelezen. Esther kan vervolgens door het instellen de snelheid, de duur van de tijd voordat een spoor vervaagt en de lijndikte per snelheid, de visualisatie van de dynamische kaarten aanpassen. Zo wordt de installatie een dynamische, platgeslagen tijd-ruimte kubus van Haegerstrand.

Kaart- en kaaskenner
Een ander kartografisch tintje aan het MILK project bleek onvermoed in een van de deelnemers. Tijdens haar research, benaderde Esther Polak enkele klanten van een kaaskoopman op de Utrechtse markt die Letse Rigamont kochten, om deel te nemen aan het project. Een van hen was zeer enthousiast en stemde in met de deelname aan het project. Als enige deelnemer wilde zij graag de naast de visualisatie ook de ruwe GPS-gegevens zien. Bovendien had zij de coördinaten genoteerd van de locatie waar zij tijdens een natuurwandeling een wit konijn had gezien. Het bleek Marloes Straus, de oud-secretaresse van de vakgroep kartografie in Utrecht te zijn! Geen wonder...

Bezoek MILK
In november was MILK te zien op Kasteel Groeneveld. Van maart tot augustus 2005 is het MILK project te zien tijdens de tentoonstelling MAKING THINGS PUBLIC, in het ZKM in Karlsruhe, Duitsland. Vanaf eind december zulllen de bewegende melksporen ook te zien zijn op de website.